Οι συγκλονιστικές σκηνές που παρακολουθήσαμε στο Σύνταγμα την Πέμπτη, με νεαρούς Ελληνες να προσπαθούν να πολτοποιήσουν και να κάψουν συμπατριώτες τους, απέδειξαν με τον πιο τραγικό τρόπο πόσο έχουν υπονομευθεί οι θεσμοί και πόσο πίσω κινδυνεύουμε να βρεθούμε ως κοινωνία. Βλέποντας πολίτες να συγκρούονται μεταξύ τους –κορμιά να πέφτουν κάτω από τους χτύπους και τις κλωτσιές του αντίπαλου σμήνους, φονικά μάρμαρα και βόμβες μολότοφ να πέφτουν μέσα στο πλήθος– διαπιστώσαμε για άλλη μια φορά ότι η απαξίωση των θεσμών είναι σημαντικός παράγοντας που οδήγησε στη σημερινή ήττα, και μέσα στο χάος η μόνη ελπίδα που προβάλλει είναι η επιστροφή στους θεσμούς και η ενίσχυσή τους.
Οπου κοιτάξουμε διαπιστώνουμε την απουσία κρατικών δομών και θεσμών. Η απουσία της αστυνομίας από τη μάχη μεταξύ ομάδων πολιτών την Πέμπτη έδειξε πόσο κρίσιμη είναι η παρουσία ειδικά εκπαιδευμένων ανδρών για τη διαχείριση διαδηλώσεων· τα σκουπίδια στους δρόμους αναδεικνύουν τις ευθύνες της τοπικής αυτοδιοίκησης· οι κινητοποιήσεις των δικαστικών λειτουργών υπογραμμίζουν την ολιγωρία των προηγούμενων χρόνων, όπου εδραιώθηκε η αίσθηση της επιλεκτικής δικαιοσύνης. Παντού υπάρχουν οι αποδείξεις ότι απλώς ζούσαμε με την εντύπωση της ευνομούμενης κοινωνίας, ενώ η διαφθορά, η ευνοιοκρατία και η αδιαφορία είχαν ως αποτέλεσμα να συγχέουμε τη δημοκρατία με την ασυδοσία και τη διεκδίκηση προνομίων με τον παρασιτισμό εις βάρος της υπόλοιπης κοινωνίας.
Για να αλλάξει η κατάσταση πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία. Στην αρχή της κρίσης, πολλοί ήλπιζαν ότι η νέα, γενικευμένη, ανέχεια και η ανασφάλεια θα μας έφερναν πιο κοντά, ότι θα υπήρχε επιτέλους συμφιλίωση ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες. Δυστυχώς, χειροτέρεψαν οι τριβές σε όλα τα επίπεδα – από την εμπάθεια της πολιτικής αντιπαράθεσης έως την εκδικητικότητα του υπαλλήλου του ΙΚΑ εναντίον του απροστάτευτου συνταξιούχου. Η κοινή μοίρα δεν μας ένωσε (ακόμη). Ισως το πετύχει η τρομακτική οπισθοδρόμηση που φαίνεται αναπόφευκτη – όχι μόνο λόγω χαμένων κατακτήσεων αλλά και επειδή βρίσκουμε απατηλή παρηγοριά στο παρελθόν, στην οργισμένη αποστροφή από το σήμερα και το αύριο.
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ευάγγελος Βενιζέλος λέει ότι τα εισοδήματά μας θα επιστρέψουν στα επίπεδα του 2004. Αισιόδοξο ακούγεται: σαν κοινωνία, κινδυνεύουμε να παγιδευτούμε στα χρόνια που επηρέασαν όσο τίποτα άλλο την εποχή μας – το 1973 και το 1974. Στα κατειλημμένα σχολεία και υπουργεία, στις αμέτρητες πλέον εκδηλώσεις ανυπακοής και ανομίας, στο Διαδίκτυο και σε πλατείες, βλέπουμε ανθρώπους να αναπαριστούν τακτικές που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον της χούντας. Σαν να θέλουμε να ξαναζήσουμε μια εποχή που έχουμε εξιδανικεύσει.
Ο ιδρυτικός μύθος της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας (σύμφωνα με τον οποίο φοιτητές, εργάτες και διανοούμενοι συσπειρώθηκαν για να ρίξουν την ακροδεξιά, «ξενόφερτη», χούντα) είναι πολύ ωραίος για να μην προσπαθούμε να τον μιμηθούμε, έστω και αν ο σημερινός στόχος της οργής είναι μια εκλεγμένη κυβέρνηση. Ισως είναι μοιραίο να ζήσουμε αυτές τις υπερβολές, μιας και –37 χρόνια μετά την πτώση της δικτατορίας– η κοινωνία μας δεν κατάφερε να προσαρμοστεί στον νέο κόσμο, να δημιουργήσει λειτουργικές δομές και πιο δημοκρατικές συμπεριφορές από το να προσπαθεί ο καθένας να επιβληθεί στον άλλον. Ανεχθήκαμε τις παρανομίες των άλλων ως άλλοθι για τις δικές μας (πραγματικές ή φαντασιακές), έως ότου δεν γνωρίζαμε πού φτάνει η δική μας εξουσία και αυτή των θεσμών.
Μέσα σε αυτό το κλίμα αναπτύχθηκαν οι επιθετικές συμπεριφορές των κάθε λογής «κουκουλοφόρων» και η απατηλή αίσθηση παντοδυναμίας που έχει κάθε οργανωμένη ομάδα όταν διεκδικεί, όταν πιστεύει ότι περιφρουρεί τον εαυτό της. Ολοι «εκπαιδευτήκαμε» πολεμώντας ένα ανύπαρκτο κράτος, και τώρα διαπιστώνουμε ότι είμαστε απλώς μικρές μονάδες σε ένα κατακερματισμένο κέλυφος, το οποίο για δεκαετίες υπονομεύαμε αλλά σήμερα το έχουμε ανάγκη. Συγκρουόμασταν, σίγουροι ότι θα κερδίσουμε. Τώρα ζούμε με την ήττα. Νάρκισσοι που κοιτάζουν τον εαυτό τους σε ένα σπασμένο καθρέφτη.
Posts
