Μοντέρνες δουλειές

Στις σύγχρονες επιχειρήσεις η εργασιακή σκλαβιά επανήλθε λουστραρισµένη, αλλά εξίσου εξοντωτική.

Η μοίρα του σπουδασµένου εργαζόµενου είναι δυσµενέστερη από του αγράµµατου εργάτη

Ο πραγµατικός πλούτος της χώρας παράγεται στο χωράφι και στο εργοστάσιο γι’ αυτό οι αγρότες και οι εργάτες δεν διανοήθηκαν ποτέ να επικαλεστούν κάποια νεφελώδη ιδεολογήµατα για τη δουλειά τους, η προσφορά τους είναι αυταπόδεικτη.

Αντιθέτως, οι απασχολούµενοι στον τριτογενή τοµέα, των υπηρεσιών, δεν αρκούνται στην υψηλότερη αµοιβή που εισπράττουν αλλά αγωνιούν να δώσουν και ανώτερο νόηµα σ’ αυτό που κάνουν.

Το επάγγελµα έγινε ιδεολογία. Ο καλώς εννοούµενος επικερδής χαρακτήρας του αποσιωπάται συστηµατικά και προβάλλεται κατά κόρον σαν ζωτική ωφέλεια για το κοινωνικό σύνολο. Οι χρηµατιστές κόπτονται για την “ανάπτυξη”, οι διαφηµιστές µοχθούν για την “επικοινωνία”, οι ασφαλιστές χτίζουν την “ασφαλιστική συνείδηση” κ.ο.κ.

Εξ ου και το καταγέλαστο ορισµένων ότι ασκούν λειτούργηµα. Η κοινωνία, που διευθύνεται από τους εγγράµµατους, έχει περί πολλού αυτά τα επαγγέλµατα και περιφρονεί εξόφθαλµα τον αγρότη και τον εργάτη. Απόδειξη, ότι τους αµείβει µε τα χαµηλότερα των εισοδηµάτων και τους επιφυλάσσει πενιχρές συντάξεις και ανεπαρκέστατη υγειονοµική περίθαλψη. Ουδείς ζηλεύει τη µοίρα τους.

Οι νέοι ονειρεύονται να σπουδάσουν για να κάνουν καριέρα σε κάποια από τις µοντέρνες και αστραφτερές δουλειές. Αυτές έχουν πέραση προσφέρουν υψηλές αµοιβές και απείρως υψηλότερο κοινωνικό στάτους. ∆εν υποψιάζονται καν πως η καριέρα είναι η δική τους κοιλάδα των δακρύων.

Για να πετύχεις σ’ αυτές τις δουλειές, το παν είναι να ξέρεις να πουλάς τον εαυτό σου. Να είσαι αυτό που επιθυµεί ο άλλος να είσαι.

Αλλού σε θέλουν τολµηρό και επιθετικό και αλλού µετρηµένο και αξιόπιστο.

Οι απαιτήσεις αλλάζουν ανάλογα με τον κλάδο άλλο sales κι άλλο finance. Αυτή την κωμωδία του aggressive ή του reliable δεν θα σταματήσεις ποτέ να την παίζεις αυτή θα σε κρατάει στη δουλειά.

Επίσης, από τη μέρα που θα εισέλθεις σε κάποιον κλάδο, θα πρέπει να ασπαστείς και τις ιδεοληψίες του, σαν να µυείσαι σε θρησκευτική αίρεση. Ο κλάδος υπεράνω όλων. Είναι ο ιερός δεσµός που προστατεύει και ανυψώνει τα µέλη του, ασχέτως των εσωτερικών ανταγωνισµών.

Με αυτή τη συντεχνιακή αντίληψη της χειρίστης µορφής οι “συνάδελφοι” θωρακίζουν την επαγγελµατική τους ιδιότητα και διεκδικούν από την κοινωνία διαρκώς και νέα προνόµια. Μαζί µε την είσοδο στην αγορά εργασίας των νέων επαγγελµάτων εισήχθη και η δυτική νοοτροπία του ολοκληρωτικά αφοσιωµένου στη δουλειά του προτεστάντη.

Ο χρόνος που αφιερώνουν οι υπάλληλοι στην εταιρεία είναι τροµαχτικός. Στις σύγχρονες επιχειρήσεις η εργασιακή σκλαβιά επανήλθε λουστραρισµένη, αλλά εξίσου εξοντωτική.

Η µοίρα του σπουδασµένου εργαζόµενου είναι δυσµενέστερη από του αγράµµατου εργάτη. Το καθορισµένο ωράριο θεωρείται παρωχηµένη αντίληψη, και η αµοιβή για υπερωρίες είναι αδιανόητη. Οι υπάλληλοι δουλεύουν εντυπωσιακά περισσότερες ώρες από τις προβλεπόµενες από τον νόµο, απασχολούνται Σαββατοκύριακα και αργίες χωρίς την ανάλογη αµοιβή. Τα εξοντωτικά 12ωρα και 14ωρα δουλειάς είναι nonstop.

Η µεσηµβρινή σιέστα έχει τεθεί πλέον και στη χώρα µας υπό διωγµόν κατάντησε µοµφή. Λένε “αυτός κοιµάται µεσηµέρι” εννοώντας πως είναι εκτός πνεύµατος εν ολίγοις ακατάλληλος. (Αν οι επιστήµονες µπορούσαν να καταθέσουν δηµοσίως για τις ευεργετικές ιδιότητες του µεσηµβρινού ύπνου, θα είχε καταρρεύσει προ πολλού το δυτικό εργασιακό µοντέλο). Ο ύπνος του µεσηµεριού είναι βάλσαµο για την ψυχική και τη σωµατική µας υγεία και, εννοείται, συµβάλλει καίρια στη µακροβιότητα. Είναι κατά πολύ πιο απαραίτητος και ζωογόνος από όλες τις “health” βιταµίνες, τα “σπα” και τις λοιπές τεχνικές στήριξης του ανθρώπινου οργανισµού.)

Ο ευπρεπής µισθός και ίσως κάποιο ετήσιο µπόνους που παρέχουν οι εταιρείες στα µοντέρνα εργατόσκυλα δεν αντισταθµίζουν τις ατελείωτες ώρες πρόσθετης δουλειάς. Γι’ αυτό υπάρχουν συνήθως και κάποιες έξτρα παροχές κολακείας το ωραίο γραφείο (µε παράθυρο ή όχι, ανάλογα µε τη θέση σου στην ιεραρχία της επιχείρησης) και κάποιοι φανταχτεροί τίτλοι, που ουσιαστικά δεν σηµαίνουν τίποτα.

Προβιβάζεσαι σε executive, senior executive, coordinator, supervisor, director, vice president, chief, µέλος του executive board και άλλα του σωρού και χωρίς νόηµα.

Η µακροβιότητα της καριέρας σε µια σύγχρονη εταιρεία κρίνεται από δύο βασικά στοιχεία: την όλο και µεγαλύτερη “τρέλα” για δουλειά και το loyalty (την πιστότητα) στην εταιρεία και στους στόχους της. Επίσης, είναι απαραίτητο να συµµεριστείς κάποιες νέες “αξίες”. Όπως το σχιζοφρενικό “άλλο δουλειά κι άλλο φιλία”, λες κι ο άνθρωπος µπορεί να κάνει αναστολή αισθηµάτων.

Ή το δόγµα ότι µε κάθε θυσία πρέπει να φέρεις σε πέρας τη δουλειά που σου ανέθεσαν. Όλα αυτά καλύπτονται µε την πρόστυχη στρεψοδικία του σωστού “επαγγελµατία”, το οποίο σηµαίνει ότι, προκειµένου να γίνει η δουλειά σου, όλα επιτρέπονται η δουλειά προηγείται κάθε ανθρώπινου αισθήµατος, φιλία, αγάπη, δίκιο, κατανόηση είναι δευτερεύοντα. Λένε “είµαι professional” κι αυτό τα εξηγεί όλα, κι ο Αλ Καπόνε “professional” ήτανε.

Μάλιστα, οι νέοι επαγγελµατίες διηγούνται εµφατικά το παράδειγµα του Ωνάση που φιλοξενούσε έναν φίλο του, επίσης εφοπλιστή, στη θαλαµηγό του. Ενώ έπαιζαν τάβλι, ο άλλος του αποκάλυψε χαρούµενος πως έδωσε εντολή αγοράς δύο πλοίων που µόλις είχαν βγει προς πώληση. Ο Ωνάσης δεν φάνηκε να δίνει σηµασία στην πληροφορία συνέχισαν το παιχνίδι, µα κάποια στιγµή σηκώθηκε, να πάει στην τουαλέτα, και άργησε λίγο. Όταν επέστρεψε, ξανάπιασε τα ζάρια και είπε χαµογελαστός στον φίλο του πως τα πλοία που του είχε αναφέρει τα αγόρασε µόλις πριν ένα λεπτό εκείνος. Αυτόν τον κτηνώδη αµοραλισµό εννοούν όταν λένε “είµαι professional”.

Το πλέον ψυχοφθόρο για τον εργαζόµενο είναι πως πρέπει να δίνει κάθε µέρα εξετάσεις. Τα σύγχρονα επαγγέλµατα έχουν υψηλό βαθµό ανασφάλειας σε σχέση µε τα παραδοσιακά. Και απείρως σκληρότερο ανταγωνισµό τόσο εξωτερικό, από άλλες οµοειδείς εταιρείες, όσο και εσωτερικό, από άλλους καπάτσους που εποφθαλµιούν την ίδια θέση. Ακόµη και το υψηλόβαθµο στέλεχος δεν αισθάνεται σιγουριά πάει ένα πρωί, και χωρίς καµία προειδοποίηση βρίσκει το γραφείο του στον διάδροµο.

∆υστυχώς στην ίδια λούµπα έπεσαν και οι γυναίκες. Μέχρι πρόσφατα δεν επιδείκνυαν την ολοκληρωτική αφοσίωση των αντρών στη δουλειά τους. Ως όντα πιο πολύπλοκα, αισθαντικά και ερωτικά, έδιναν µεγαλύτερη σηµασία στα αισθήµατα και στις χαρές της ζωής. Γι’ αυτή την ανεξαρτησία τους η κοινωνία τις φιλοδώρησε εκδικητικά µε σωρεία κατηγοριών άπιστες, ελαφρόµυαλες, ανεύθυνες, γλωσσούδες κ.λπ. Η χαρά και ο ερωτισµός δεν συγχωρούνται στην παραγωγή. Τελευταίως µάλιστα, αν αποπειραθείς στη δουλειά ένα πονηρό αστείο, κάποιο υπονοούµενο, καραδοκεί η εξευτελιστική κατηγορία της “σεξουαλικής παρενόχλησης”. Αυτό κι αν είναι ευνουχισµός!

“Όσοι περάσετε αυτή την πόρτα αφήστε έξω το φύλο σας”.

Οι γυναίκες, στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν ένα ακόµη αντρικό οχυρό, γίνονται κι αυτές ” professional ” θύµατα. Τυπικές, σοβαρές, µε πολυάσχολο ύφος, ασέξουαλ ντύσιµο, κάτι σκούρα ταγιέρ σαν αντρικά κουστούµια, λευκό πουκάµισο και αποµίµηση γραβάτας. Έσβησε το χαµόγελο, το σκέρτσο και το παιχνίδισµα, που τις έκαναν αξιολάτρευτες. Έχασαν το πλεονέκτηµα της ζωής που είχαν έναντι των εξουθενωµένων από τη δουλειά αντρών.

Ο Γκι Ντεµπόρ το έγραψε µε συνταρακτική απλότητα: “Μόνο όσοι δεν δουλεύουν ζουν”. Στο πίσω µέρος του κεφαλιού µας όλοι ξέρουµε ότι στον κόσµο δεν ήρθαµε για να κάνουµε καριέρα, λεφτά και όνοµα ήρθαµε πρωτίστως για να ζήσουµε και, ει δυνατόν, να αφήσουµε αυτόν τον κόσµο λίγο καλύτερο απ’ ό,τι τον βρήκαµε. Αλλά δεν ζούµε. Κι αυτό µας τρελαίνει. “Το άγχος, το στρες, ο φόβος, η ντροπή, η περιφρόνηση, η επιθετικότητα, η θέληση της δύναµης γεννιούνται από µια καταπιεσµένη θέληση για ζωή”. (Βάνεγκεµ)

Με την πιο κοινή λογική, όσες ώρες δουλεύεις, άλλες τόσες πρέπει να έχεις ελεύθερες για να χαρείς αυτά που έβγαλες. Όµως ο νέος άνθρωπος σπαταλά όλο τον χρόνο του, την ευφυΐα, την εφευρετικότητα και τις εµπνεύσεις του υπέρ της καριέρας του και όχι της ζωής του. Ο ψυχισµός του µολύνεται από αυτό το δηλητηριώδες αλισβερίσι.

Φυσικώ τω τρόπω, το executive τερατάκι γραφείου θα µεταφέρει µακάβρια το πάρε δώσε και στις προσωπικές του σχέσεις: “Αυτά έκανα για σένα, περιµένω ανταπόδοση”. Μοιραία οι λαµπρές καριέρες είναι πυραµίδες που θεµελιώνονται πάνω σε προσωπικές και οικογενειακές τραγωδίες.

∆ιονύσης Χαριτόπουλος
ΤΑ ΝΕΑ , 07/12/2002