Το τεχνητό σέλας είναι «υπερόπλο»;

Στην Αλάσκα μια ομάδα επιστημόνων κατάφερε να φωτίσει τον ουρανό με ραδιοκύματα. Καινούριο όπλο; Έλεγχος του κλίματος; Στην πραγματικότητα εξυπηρετεί άλλο σκοπό...

Τι κοινό έχουν ένα φαντασμαγορικό πολικό σέλας, οι διηπειρωτικές ραδιοεπικοινωνίες και οι θεωρίες συνωμοσίας που εντοπίζουν κάποιοι στα «χημικά ίχνη»;

Η απάντηση είναι το HAARP (High Frequency Active Auroral Research Program), ένα πείραμα φαραωνικών διαστάσεων που διεξάγεται αυτή τη στιγμή στην Αλάσκα (ΗΠΑ). Παρά τις διαβεβαιώσεις των ειδικών, το HAARP κατηγορείται από πολλές «συνωμοσιολογικές» ιστοσελίδες ότι θέλει να ελέγξει το κλίμα, ακόμα και τον ανθρώπινο νου. Πρόκειται για μια κατασκευή με έκταση 12 εκτάρια, η οποία κόστισε 250 εκατομμύρια δολάρια και έχει ισχύ 3,6 MW, όσο χρειάζονται χίλια διαμερίσματα. Το HAARP λειτουργεί στην εντέλεια και έχει πετύχει σημαντικά ερευνητικά αποτελέσματα. Μάλιστα από το Φεβρουάριο του 2008 μπορεί να παράγει τεχνητά πολικά σέλατα. Όμως... πρέπει να φοβόμαστε κάτι;

Σαν ένα μεγάλο φως
Οι ειδικοί διαβεβαιώνουν ότι δεν τίθεται τέτοιο θέμα. Όμως, για να καταλάβουμε καλά το πείραμα, πρέπει κατ’ αρχάς να θυμηθούμε τι είναι το πολικό σέλας. Είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε μεγάλα γεωγραφικά πλάτη, κοντά στους πολικούς κύκλους: ο ουρανός γεμίζει λάμψεις –συνήθως κόκκινες, μπλε ή πράσινες– οι οποίες κινούνται αργά στην ατμόσφαιρα. Στους θρύλους των Εσκιμώων, το πολικό σέλας ήταν φώτα που άναβαν κάποια μυθολογικά πλάσματα. Μόνο στα μέσα του 19ου αι. έγινε κατανοητή η πραγματική προέλευση αυτών των φαινομένων: το σέλας παρατηρείται όταν δέσμες σωματιδίων υψηλής ενέργειας που εκτοξεύονται από τον Ήλιο συγκρούονται με τα μόρια της ατμόσφαιρας προκαλώντας λάμψεις παρόμοιες με εκείνες που παράγονται στους λαμπτήρες με νέον. Τα χρώματα εξαρτώνται από τα μόρια της ατμόσφαιρας: το οξυγόνο δημιουργεί το κόκκινο, ενώ το άζωτο το μπλε.

Μηχανικοί της ατμόσφαιρας
Ωστόσο πρέπει να εξηγήσουμε ένα ακόμα γεγονός: το πολικό σέλας παρατηρείται στην ανώτερη ατμόσφαιρα, πάνω από τα 100 χλμ. περίπου, σε μια περιοχή που λέγεται «ιονόσφαιρα», γιατί εκεί τα άτομα είναι «ιονισμένα», δηλαδή στερούνται των εξώτερων ηλεκτρονίων τους. Και αυτή η ιδιαίτερη περιοχή έχει κρίσιμη σημασία για τις τηλεπικοινωνίες, γιατί έχει την ιδιότητα να εκτρέπει τα ραδιοκύματα, τουλάχιστον αυτά χαμηλής συχνότητας.

Αυτή η ιδιότητα «χρησιμοποιήθηκε» για πρώτη φορά από τον Γουλιέλμο Μαρκόνι το 1901, όταν έστειλε το πρώτο διηπειρωτικό ραδιοσήμα από το Πόλντου στην Κορνουάλη (Μ. Βρετανία) στο Σεν Τζονς της Νέας Γης (Καναδάς). Ο Μαρκόνι δεν το γνώριζε, όμως το πείραμά του είχε επιτυχία κυρίως λόγω της ιονόσφαιρας: πράγματι, τα ραδιοσήματά του, καθώς διαδίδονταν κατά μήκος μιας ευθείας γραμμής, δε θα μπορούσαν ποτέ να φτάσουν στον προορισμό τους, καθώς λόγω της γήινης καμπυλότητας ο Καναδάς βρισκόταν «κάτω» από τον ορίζοντα που ήταν ορατός από την Κορνουάλη. Αντίθετα, όπως κατάλαβε αργότερα ο Μαρκόνι, αυτό που συνέβη ήταν ότι τα ραδιοκύματα αναπήδησαν στην ιονόσφαιρα και έφτασαν στον προορισμό τους. Όμως μέχρι σήμερα μπορούσαμε να βασιζόμαστε μόνο στην ιονόσφαιρα της φύσης. «Εμείς, αντίθετα, παραγάγαμε ένα κομματάκι τεχνητής ιονόσφαιρας, που ήταν σχεδόν τόσο πυκνό όσο η φυσική ιονόσφαιρα», μας εξηγεί ο Τοντ Πέντερσεν, συντονιστής του πειράματος.

Η ισχύς των ιονισμένων δεσμών που το HAARP στέλνει στην ατμόσφαιρα είναι πολύ υψηλή: 3,6 MW, όσο χρειάζεται για να δημιουργηθεί ένα τεχνητό πολικό σέλας.

Αναπάντεχα φαινόμενα
Τα ιονισμένα σωματίδια της ατμόσφαιρας, καθώς ανασυντίθενται και επιστρέφουν στην αρχική κατάσταση, εκπέμπουν φως. Και το φαινόμενο, αν και αμυδρό, είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού. «Η ένταση αυτού του τεχνητού σέλατος ήταν εντελώς αναπάντεχη», μας εξηγεί ο Ντένις Παπαδόπουλος, καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο Μέριλαντ και σύμβουλος του προγράμματος HAARP, «και εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις διαδικασίες-κλειδί της επιτάχυνσης των σωματιδίων που συμβαίνουν στο διάστημα». Μεταξύ άλλων, όπως μας διευκρινίζει ο κ. Παπαδόπουλος, το HAARP είναι κατ’ αρχήν ένα επιστημονικό όργανο για τη μελέτη της ιονόσφαιρας: «Μας επιτρέπει να πραγματοποιούμε πειράματα χρησιμοποιώντας το διάστημα ως εργαστήριο. Όμως με ποιες εφαρμογές; Όσον αφορά τα τεχνητά πολικά σέλατα, ο Τοντ Πέντερσεν, δημιουργός του πειράματος, αστειεύεται λέγοντας ότι στο μέλλον η τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να γράφονται διαφημιστικά μηνύματα στον ουρανό στην τιμή των 4.000 δολαρίων την ώρα, δηλαδή όσο κοστίζει σε ενεργειακούς όρους η τωρινή εγκατάσταση όταν λειτουργεί στην πλήρη ισχύ της.

Όσον αφορά τη χρήση της ατμόσφαιρας για τη μετάδοση και την αντανάκλαση ραδιοκυμάτων, οι εφαρμογές είναι πολύ περισσότερες: προστασία των τεχνητών δορυφόρων από τα ενεργειακά σωματίδια που τους καταστρέφουν, βελτίωση των τεχνολογιών που χρησιμοποιούν τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα για την αναζήτηση κοιτασμάτων πετρελαίου και ορυκτών και, τέλος, ενδυνάμωση των τηλεπικοινωνιών. Γιατί με το HAARP μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ιονόσφαιρα, για να στείλουμε ραδιομηνύματα που δε θα μπορούν να υποκλαπούν, σε μεγάλη απόσταση προς στρατηγικά σημαντικούς προορισμούς, όπως υποβρύχια (ακόμα και σε μεγάλο βάθος), δορυφόρους ή άλλες κεραίες.

Συνωμοσία!
Και εδώ αναδύεται ένα σημαντικό και αμφιλεγόμενο σημείο: καθώς είναι ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από στρατιωτικές υπηρεσίες, το HAARP βρέθηκε στο στόχαστρο κάποιων ομάδων και ιστοσελίδων που το κατηγορούν ότι θέλει να ελέγξει το κλίμα, να επηρεάσει τον ανθρώπινο νου και να χρησιμοποιηθεί σαν ηλεκτρομαγνητικό όπλο. Συγκεκριμένα, κάποιοι υποστηρίζουν ότι το HAARP βρίσκεται στο κέντρο της υποτιθέμενης συνωμοσίας των «χημικών ιχνών». Πρόκειται για φυσιολογικά ίχνη που αφήνουν πίσω τους τα αεροπλάνα, ωστόσο κάποιοι λένε ότι στην πραγματικότητα δημιουργούνται τεχνητώς από τα αεροσκάφη που διασπείρουν στην ατμόσφαιρα χημικούς παράγοντες για τον έλεγχο του πλανήτη. Στην πραγματικότητα, οι ειδικοί αρνούνται ότι τα χημικά ίχνη υπάρχουν - υπάρχουν μόνο τα ίχνη των αεροπλάνων, τα οποία σε μεγάλο ποσοστό αποτελούνται από υδρατμούς και μάλιστα συνιστούν μια πηγή μόλυνσης.

Διαστημική ασπίδα
Οι αντιδράσεις κατά του HAARP από τους θιασώτες αυτών των θεωριών έχουν ιστορικές ρίζες, που ανάγονται στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Τότε, για παράδειγμα, οι Σοβιετικοί ανέπτυξαν το πρόγραμμα Woodpecker (Δρυοκολάπτης) για τη μετάδοση κυμάτων πολύ χαμηλής συχνότητας (τα λεγόμενα «Elf») με αναμεταδότες στην πρώην ΕΣΣΔ και την Κούβα. Σύμφωνα με κάποιους, στόχος ήταν η αλλαγή του κλίματος στις ΗΠΑ, με αποτελέσματα όπως την παρατεταμένη ξηρασία στην Καλιφόρνια τη δεκαετία του ’80 και τις πλημμύρες στις μεσοδυτικές πολιτείες το 1993. Όπως είναι προφανές, αποδείξεις δεν υπάρχουν. Όμως υπάρχει ένα αμερικανικό πρόγραμμα που επίσης κατηγορείται ότι επηρέασε το κλίμα: το GWEN (Ground Wave Emergency Network), ένα δίκτυο που κατασκευάστηκε ως σύστημα επικοινωνίας έκτακτης ανάγκης, το οποίο μπορεί να λειτουργεί ακόμα και σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου. Σε αυτό το κλίμα, στις 11 Αυγούστου του 1987, ο Τεξανός φυσικός Μπέρναντ Ίστλαντ κατοχύρωσε την πατέντα στην οποία βασίστηκε το HAARP: μια «ιονοσφαιρική θέρμανση» που θα εξολοθρεύει σοβιετικούς πυραύλους και μάλιστα θα δημιουργεί προς ίδιον όφελος καταιγίδες και τυφώνες. Την ιδέα την πέρασαν από κόσκινο οι ειδικοί, εν όψει του φιλόδοξου σχεδίου της «διαστημικής ασπίδας» του Ρόναλντ Ρίγκαν. «Η ισχύς του HAARP ισούται με μόλις το 1 χιλιοστό της ισχύος του πολικού σέλατος», διαβεβαιώνει ο Ντένις Παπαδόπουλος, συνεπώς δεν μπορεί να επηρεάσει το κλίμα. Παραμένει όμως ένα γεγονός: έχει ήδη αρχίσει η εποχή κατά την οποία ο άνθρωπος θα μπορεί να αλλάζει την ατμόσφαιρα προς όφελός του, ακόμα και να δημιουργεί μαγικά σέλατα.