ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ
Πλανητικό κρυφτό στον Ειρηνικό
Το φεγγάρι κάλυψε εντελώς όχι μόνο τον ήλιο, αλλά και τον τελικό του Μουντιάλ την Κυριακή στον Νότιο Ειρηνικό, όπου η Γαλλική Πολυνησία και το Νησί του Πάσχα κατακλύσθηκαν από τουρίστες που έφτασαν για να παρακολουθήσουν το θέαμα.
Η επόμενη ολική έκλειψη ηλίου θα πραγματοποιηθεί στις 13 Νοεμβρίου 2012.
Η νύκτα έπεσε μέρα-μεσημέρι σε μια κατοικημένη ζώνη του Ειρηνικού Ωκεανού, περίπου 700 χλμ. νοτιοανατολικά της Τόνγκα.
Ο κώνος της σεληνιακής σκιάς κάλυψε στη συνέχεια τη Γαλλική Πολυνησία, όπου είχαν συγκεντρωθεί για να παρακολουθήσουν την ολική έκλειψη ηλίου 5.000 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων διασημότητες όπως ο Καναδός σκηνοθέτης του «Avatar» Τζέιμς Κάμερον.
Οι Ταϊτινοι, λάτρεις του ποδοσφαίρου, εγκατέλειψαν οι περισσότεροι τις τηλεοράσεις τους για περίπου τέσσερα λεπτά για να παρακολουθήσουν το φαινόμενο.
Στο Νησί του Πάσχα, σε απόσταση 3.500 χλμ. από τις ακτές της Χιλής, οι 4.000 κάτοικοι και οι ισάριθμοι αστρονόμοι και τουρίστες απόλαυσαν το θέαμα, αν και μια καταιγίδα που είχε ξεσπάσει νωρίτερα εμπόδισε την προσγείωση πολλών αεροπλάνων.
Αυτή η έβδομη ολική έκλειψη ηλίου του 21ου αιώνα κάλυψε ένα στενό διάδρομο μήκους 11.000 χλμ. διασχίζοντας τον Νότιο Ειρηνικό και ολοκληρώθηκε στις 23.52 (ώρα Ελλάδας), λίγο πριν πέσει η νύχτα στην Παταγονία, όπου πολλοί τουρίστες είχαν μεταβεί για να παρακολουθήσουν το θέαμα.
Μια έκλειψη Ηλίου αποτελούσε σε όλες τις εποχές ένα αξιοσημείωτο γεγονός, αν και όχι πάντα για τον ίδιο λόγο. Βέβαια μια ολική έκλειψη Ηλίου είναι κατ΄ αρχήν πολύ σπάνιο φαινόμενο, αφού σε συγκεκριμένο τόπο της Γης συμβαίνει κατά μέσο όρο μια φορά κάθε 300 χρόνια. Επομένως, αν δεν ταξίδευε κανείς με σκοπό να παρατηρήσει μια ολική έκλειψη Ηλίου, η μεγαλύτερη πιθανότητα είναι ότι δεν θα τύχαινε να παρακολουθήσει ούτε μία κατά τη διάρκεια της ζωής του. Πέρα όμως από αυτό το γεγονός, σε διάφορες εποχές η παρατήρηση των ηλιακών εκλείψεων είχε κάθε φορά διαφορετική σημασία. Στην αρχαιότητα είχε ενδιαφέρον, επειδή οι εκλείψεις θεωρούνταν θεϊκά σημάδια για την έκβαση σημαντικών γεγονότων. Στη συνέχεια οι εκλείψεις αποτέλεσαν αντικείμενο επιστημονικής μελέτης, με σκοπό να επιτευχθεί η πρόβλεψή τους. Τέλος επί πολλές εκατονταετίες αποτελούσαν τη μοναδική μέθοδο για την παρατήρηση του ηλιακού στέμματος, που αποτελεί την ανώτερη ατμόσφαιρα του Ηλίου. Τις τελευταίες δεκαετίες η επιστημονική αξία των ολικών ηλιακών εκλείψεων έχει μειωθεί σημαντικά, επειδή η παρατήρηση της μεγαλύτερης περιοχής του στέμματος γίνεται πια με τη βοήθεια ειδικών οργάνων, που ονομάζονται στεμματογράφοι, τοποθετημένων σε τεχνητούς δορυφόρους. Τώρα πια το μεγαλύτερο ποσοστό των παρατηρητών ηλιακών εκλείψεων αποτελείται από ερασιτέχνες αστρονόμους, που ταξιδεύουν μερικές φορές από την άλλη άκρη της Γης για να έχουν τη δυνατότητα να νιώσουν την πρωτόγνωρη συγκίνηση ενός τέτοιου γεγονότος.
Μια έκλειψη Ηλίου προκαλείται από τη διέλευση της Σελήνης μεταξύ Γης και Ηλίου. Η διαδρομή της σκιάς της Σελήνης πάνω στην επιφάνεια της Γης καθορίζει τον χρόνο και τους τόπους από τους οποίους είναι ορατή η κάθε ηλιακή έκλειψη. Κάθε χρόνο γίνονται από δύο ως πέντε εκλείψεις Ηλίου, δεν είναι όμως όλες ολικές. Η μοναδική εφετινή ολική έκλειψη Ηλίου θα συμβεί σήμερα το βράδυ, σε μια σχεδόν ακατοίκητη περιοχή του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού. Το φαινόμενο θα αρχίσει στις 9.15, ώρα Ελλάδος, οπότε η σκιά της Σελήνης θα περάσει από το νησί Μangaia του νησιωτικού συμπλέγματος Cook. Στη συνέχεια η σκιά θα περάσει, διαδοχικά, από τα νησιά Μehetia και Αnaa της Ταϊτής, από το Αρχιπέλαγος Τuamotu της Γαλλικής Πολυνησίας και από τη Νήσο του Πάσχα. Το φαινόμενο θα τελειώσει δέκα λεπτά πριν από τα μεσάνυχτα, πάντα ελληνική ώρα, όταν η σκιά θα βρίσκεται στο νότιο άκρο Χιλής και Αργεντινής, στην Παταγονία.
Αν δεν υπήρχε το ενδιαφέρον των αστρονόμων, ερασιτεχνών και επαγγελματιών, την ολική αυτή έκλειψη θα παρακολουθούσαν μόνο οι λίγες χιλιάδες κάτοικοι των απομονωμένων νησιών που μόλις ανέφερα. Πολλές χιλιάδες επισκέπτες όμως αναμένεται να ταξιδέψουν στην περιοχή, όχι μόνο με αεροπλάνο σε όσα από τα νησιά έχουν αεροδρόμιο αλλά και με πλοία, συνδυάζοντας μια ευχάριστη κρουαζιέρα με την άνετη παρατήρηση του φαινομένου στην περιοχή της μέγιστης διάρκειας, που θα είναι 5 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα. Οι περισσότεροι παρατηρητές θα συγκεντρωθούν στη Νήσο του Πάσχα, το ποίο συνδυάζει τρία σημαντικά στοιχεία: στοιχειώδη τουριστική υποδομή, σχετικά μεγάλη διάρκεια έκλειψης (4 λεπτά και 40 δευτερόλεπτα) και μικρή σχετικά απόσταση από τα πλησιέστερα διεθνή αεροδρόμια του Σαντιάγο και της Ταϊτής. Το επιστημονικό ενδιαφέρον για τη σημερινή ολική έκλειψη στηρίζεται εν μέρει και στο γεγονός ότι είναι η πρώτη μετά την περυσινή αναστροφή του ηλιακού μαγνητικού πεδίου. Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει κατά μέσο όρο κάθε 11 χρόνια και συνίσταται στην αλλαγή της πολικότητας του μαγνητικού πεδίου του Ηλίου: ο νότιος μαγνητικός πόλος γίνεται βόρειος και ο βόρειος νότιος. Κατά τη διαδικασία αυτή το μαγνητικό πεδίο αποκτά, για σύντομο χρονικό διάστημα, πολύπλοκη δομή, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση πολύπλοκων δομών στην ανώτερη ατμόσφαιρα του Ηλίου, το στέμμα, και στην αυξημένη μέση θερμοκρασία της κατώτερης ατμόσφαιράς του, τη χρωμόσφαιρα.
Ο κ. Χάρης Βάρβογλης είναι καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ
Posts
