Παραχώρηση επικυρωμένου εισιτηρίου στο μετρό

Εδώ και μερικούς μήνες έχει παρατηρηθεί η πρακτική της παραχώρησης επικυρωμένων εισιτηρίων του μετρό από επιβάτες που δεν εξάντλησαν τα 90 λεπτά χρήσης της υπηρεσίας, προς τους επιβάτες που εισέρχονται στις εγκαταστάσεις του μετρό.

Η Αττικό Μετρό Α.Ε. "απάντησε", τυπώνοντας στην πίσω πλευρά των εισιτηρίων τα εξής: "Η παραχώρηση και αποδοχή επικυρωμένου εισιτηρίου, καθώς και η προτροπή παραχώρησης απαγορεύεται και τιμωρείται από το νόμο (Π.Κ. ΆΡΘ.186.2 & 392)."

Ας δούμε τι λένε αυτά τα δύο άρθρα του Ποινικού Κώδικα:

Άρθρο 186 - Πρόκληση και προσφορά για την εκτέλεση κακουργήματος ή πλημμελήματος

1. Όποιος προκαλεί ή παροτρύνει με οποιονδήποτε τρόπο κάποιον να διαπράξει ορισμένο κακούργημα, καθώς και όποιος προσφέρεται ή αποδέχεται τέτοια πρόκληση ή προσφορά, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών.

2. Όποιος προκαλεί ή παροτρύνει με οποιονδήποτε τρόπο κάποιον να διαπράξει ορισμένο πλημμέλημα, καθώς και όποιος προσφέρεται γι' αυτό και όποιος αποδέχεται τέτοια πρόκληση ή προσφορά, τιμωρείται με την ποινή που προβλέπεται για το σχεδιαζόμενο πλημμέλημα ελαττωμένη κατά το άρθρο 83. Για την ποινική δίωξη του αδικήματος αυτού, απαιτείται έγκληση του προσώπου κατά του οποίου σχεδιαζόταν η τέλεση του πλημμελήματος, αν το υπό εκτέλεση πλημμέλημα διώκεται κατ' έγκληση.

3. Οι ποινές των προηγούμενων παραγράφων επιβάλλονται αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη.

Άρθρο 392 - Δόλια αποδοχή παροχών

1. Όποιος με την πρόθεση να μην καταβάλλει αντίτιμο παίρνει για άμεση κατανάλωση τρόφιμα ή ποτά ή δέχεται την παροχή καταλύματος ή υπηρεσιών, των οποίων το αντίτιμο είναι άμεσα πληρωτέο κατά τις συνήθειες των συναλλαγών, τιμωρείται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι τριών μηνών.

2. Η ποινική δίωξη ασκείται μόνο ύστερα από έγκληση.

Το άρθρο 186.2 αφορά αυτόν που προσφέρει το εισιτήριο, ενώ το άρθρο 392 αυτόν που δέχεται να χρησιμοποιήσει επικυρωμένο εισιτήριο.

Ένα μεγάλο ζήτημα δημιουργείται από το γεγονός ότι όποιος αγοράζει ένα εισιτήριο έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες για 90 λεπτά, οπότε αν τις χρησιμοποίησε για λιγότερα λεπτά, δεν χάνει φυσικά τα δικαιώματά του πάνω στο εισιτήριο. Ωστόσο, οι "συνήθειες των συναλλαγών" είναι ένας όρος που αναφέρεται στο ίδιο το άρθρο 392 κι αυτό επαναφέρει όλη τη σχετική συζήτηση που είχε ξεκινήσει στο αναΜόρφωση - Συνιστολόγιο.

Το ζήτημα όμως δεν έχει κλείσει. Οι "συνήθειες των συναλλαγών" είναι ότι καθένας αγοράζει το εισιτήριο του. Είναι όμως οι συνήθειες των συναλλαγών κάτι στατικό; Όχι, βέβαια. Εάν πιω από το ποτό ενός φίλου μου σε ένα μπαρ, δεν θα διωχθώ με το άρθρο 392 ΠΚ, αφού ο φίλος έχει πληρώσει για το ποτό του. Το νόημα του 392 ΠΚ είναι ότι κάποιος πρέπει να τιμωρείται όταν μπαίνει στο Μετρό χωρίς καθόλου εισιτήριο. Ο νόμος δεν ενδιαφέρεται για το ποιος και γιατί του έδωσε ένα επικυρωμένο και χρονικά έγκυρο εισιτήριο.

Εξάλλου οι συνήθειες των συναλλαγών είναι κάτι που μεταβάλλεται. Το κίνημα των "Ρομπεν των εισιτηρίων" υποστηρίζει μια συμβολική πράξη, η οποία αποτελεί μέσο διαμαρτυρίας για την ολοένα αυξανόμενη τιμή των εισιτηρίων. Είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί κανείς με αυτή τη μορφή διαμαρτυρίας, αφενός είναι ένας θεμιτός λόγος για να διαμαρτύρεται κανείς κι αφετέρου το Μετρό δεν χάνει χρήματα που θα έπρεπε να έχει: ή πουλάει την υπηρεσία για 90 λεπτά ή ΔΕΝ την πουλάει για 90 λεπτά. Ως πράξη διαμαρτυρίας που συμβαίνει σε δημοσιότητα εμπίπτει λοιπόν στην ελευθερία της έκφρασης και γι' αυτό κάθε σχετικός περιορισμός θα πρέπει να προβλέπεται με σαφήνεια από το νόμο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση και μόνο που υπάρχουν τόσες αμφιβολίες για την εφαρμογή αυτής της ποινικής διάταξης, κανονικά θα πρέπει να θεωρηθεί ανεφάρμοστο το 392 Π.Κ. , λόγω του κλασικού δόγματος του ποινικού δικαίου ότι κάθε φορά που υπάρχει αμφιβολία δεν πρέπει να υπάρχει ενοχή.

Ένας ήρωας των παραμυθιών…

… και ένας ήρωας της καθημερινότητας!

Είναι παράνομη η ανταλλαγή επικυρωμένων εισιτηρίων;

Της Λινας Γιανναρου

Νιώθουμε έντονη επιθυμία για γλυκό. Καθόμαστε, λοιπόν, σε ένα ζαχαροπλαστείο και παραγγέλνουμε μία Black Forest. Μετά τις πρώτες δύο μπουκιές, σβήνει η υπογλυκαιμία και η πάστα μένει σχεδόν άθικτη. Επιτρέπεται, άραγε, να προσφέρουμε το εναπομείναν γλυκό στη φίλη που μόλις ήρθε; Μπορεί να μας καταγγείλει το γκαρσόνι για παρότρυνση στο αδίκημα της δόλιας αποδοχής υπηρεσιών;

Λίγη υπομονή και θα καταλάβετε. Το θέμα προέκυψε μετά την πρόσφατη απόφαση του ΟΑΣΑ να αναγράψει στο πίσω μέρος του εισιτηρίου των μέσων μαζικής μεταφοράς το εξής: «Η παραχώρηση και αποδοχή επικυρωμένου εισιτηρίου, καθώς και η προτροπή παραχώρησης απαγορεύεται και τιμωρείται από το νόμο (Π. Κ. άρθ. 186.2 & 392)». Ηταν η «απάντηση» του αρμόδιου φορέα στο φαινόμενο της μαζικής «ανταλλαγής» επικυρωμένων εισιτηρίων μεταξύ των επιβατών. Ολο και περισσότεροι είναι εκείνοι που, βγαίνοντας από το Μετρό ή τον Ηλεκτρικό, αφήνουν το εισιτήριό τους στα ακυρωτικά μηχανήματα «για τους επόμενους», μια μικρή εκδήλωση κοινωνικής αλληλεγγύης. Ως τέτοια, μάλιστα, χαιρετίστηκε από δημοσιεύματα σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα.

Απώλειες στον ΟΑΣΑ

Δεν έτυχε, όμως, εξίσου θερμής αποδοχής από τον ΟΑΣΑ, ο οποίος, μετά την εμφάνιση του κινήματος των «Pομπέν του μετρό» (αν και το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στις στάσεις των λεωφορείων, με ανταλλαγή εισιτηρίων «χέρι με χέρι») καταγράφει απώλειες της τάξης του 3%. «Δεν βγάλαμε το ενιαίο εισιτήριο για να έχει μιάμιση ώρα διαδρομής ο οποιοσδήποτε! Ο καθένας αγοράζει το δικό του εισιτήριο», λέει στην «Κ» ο γενικός διευθυντής Χρηματοοικονομικής Διαχείρισης του Οργανισμού κ. Σπύρος Γιαννακόπουλος. «Με αυτήν την πρακτική χάνουμε χρήματα, κάτι πρέπει να γίνει».

Επιστρέφοντας στο παράδειγμα της Black Forest: Γιατί άραγε απαγορεύεται σε έναν επιβάτη που έχει «αγοράσει» μιάμιση ώρα χρήσης των ΜΜΜ (το ενιαίο εισιτήριο για όλα τα μέσα έχει ισχύ 90 λεπτά και κοστίζει ένα ευρώ) να παραχωρήσει το δικαίωμα σε κάποιον άλλο να εκμεταλλευθεί τον υπόλοιπο χρόνο διαδρομής;

Οι δικηγόροι

Η διάταξη, όμως, που επικαλείται ο ΟΑΣΑ φαίνεται σαφής: «Οποιος με την πρόθεση να μην καταβάλει αντίτιμο παίρνει για άμεση κατανάλωση τρόφιμα ή ποτά ή δέχεται την παροχή καταλύματος ή υπηρεσιών των οποίων το αντίτιμο είναι άμεσα πληρωτέο κατά τις συνήθειες των συναλλαγών τιμωρείται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι τριών μηνών» (άρθρο 392 του Ποινικού Κώδικα). Αντίστοιχα, με το άρθρο 186, τιμωρείται και «όποιος προκαλεί ή παροτρύνει με οποιονδήποτε τρόπο κάποιον να διαπράξει ορισμένο πλημμέλημα, καθώς και όποιος προσφέρεται γι’ αυτό και όποιος αποδέχεται τέτοια πρόκληση ή προσφορά». Και στις δύο περιπτώσεις, η ποινική δίωξη ασκείται κατ’ έγκληση.

«Οι “συνήθειες των συναλλαγών” είναι ότι ο καθένας αγοράζει το εισιτήριό του. Είναι όμως οι συνήθειες των συναλλαγών κάτι στατικό; Οχι, βέβαια. Εάν πιω από το ποτό ενός φίλου μου σε ένα μπαρ, δεν θα διωχθώ με το άρθρο 392 Π. Κ., αφού ο φίλος έχει πληρώσει για το ποτό του», γράφει στο ιστολόγιό του ο δικηγόρος Βασίλης Σωτηρόπουλος (elawyer. blogspot. com) που συμμετέχει ενεργά στον ιντερνετικό διάλογο που έχει ανοίξει. «Το νόημα του 392 Π. Κ. είναι ότι κάποιος πρέπει να τιμωρείται όταν μπαίνει στο Μετρό χωρίς καθόλου εισιτήριο. Ο νόμος δεν ενδιαφέρεται για το ποιος και γιατί του έδωσε ένα επικυρωμένο και χρονικά έγκυρο εισιτήριο».

Πράγματι, εάν υποθέσουμε ότι στις «υπηρεσίες» που αναφέρει το επίμαχο άρθρο περιλαμβάνεται και η χρήση των ΜΜΜ (υπήρχε στον Ποινικό Κώδικα ειδική διάταξη περί «δόλιας αποφυγής πληρωμής εισιτηρίου», αλλά καταργήθηκε το 1994), ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι το πνεύμα του νόμου αφορά περιπτώσεις μη καταβολής του αντιτίμου. Στην προκειμένη περίπτωση, το εισιτήριο έχει πληρωθεί, υποστηρίζει η μία πλευρά.

Από την άλλη, είναι γεγονός ότι όσοι χρησιμοποιούν ήδη επικυρωμένα εισιτήρια «καταναλώνουν» μια υπηρεσία χωρίς να την πληρώνουν. «Η υπηρεσία που προσφέρουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς θεωρείται εξατομικευμένη», εξηγεί στην «Κ» η δικηγόρος κ. Ράνια Καραμπλιάνη. «Υπάρχει συμφωνία ότι το κάθε εισιτήριο αφορά έναν άνθρωπο. Δεν υπάρχει αντίστοιχη συμφωνία για... ένα πιάτο μακαρόνια. Οσοι και να φάνε, το πιάτο έχει πληρωθεί». Είναι αλήθεια, επίσης, ότι ουδείς έχει σκεφτεί (ή αν το έχει σκεφτεί το έχει απορρίψει ή, αν όχι, έχει συλληφθεί) να βγει στη μέση μιας συναυλίας και να δώσει το εισιτήριό του σε άλλον για να δει την υπόλοιπη, με τη λογική ότι «έχει αγοράσει όλη τη συναυλία». «Από την άλλη», συμπληρώνει η ίδια, «υπάρχει πρόβλημα στη στοιχειοθέτηση του αδικήματος, εφόσον δεν υπάρχουν στοιχεία ταυτοποίησης του κατόχου του εισιτηρίου». Την ώρα που το debate φουντώνει, οι απώλειες για τον ΟΑΣΑ μεγαλώνουν. Σύμφωνα με τον κ. Γιαννακόπουλο, πάντως, η προειδοποίηση πάνω στα εισιτήρια θα λειτουργήσει αποτρεπτικά. «Είναι ψυχολογικό», λέει. (Αν περιμένουμε, πάντως, από τους ελέγχους... σωθήκαμε. Ο ΟΑΣΑ χρειάζεται 500 ελεγκτές εισιτηρίων και διαθέτει λιγότερους από 200, με την πλειοψηφία τους να είναι εθελοντές.) Πέρα από την κοινωνική του διάσταση, ωστόσο, το φαινόμενο ήρθε να αποκαλύψει ότι είναι πολλοί εκείνοι που δεν εξαντλούν τον χρόνο ισχύος του εισιτηρίου. Προς το παρόν, ο Οργανισμός δεν προσανατολίζεται στην έκδοση μειωμένου εισιτηρίου για μικρότερες διαδρομές. «Μόνο το 12% χρησιμοποιούν τα μέσα για μία διαδρομή», ισχυρίζεται ο κ. Γιαννακόπουλος. «Οι περισσότεροι χρειάζονται μία ώρα για να μετακινηθούν με πολλαπλά μέσα». Και αν οι Ρομπέν αγγίζουν ευαίσθητες κοινωνικά χορδές, ο ίδιος μας πιάνει στο φιλότιμο. «Τι φταίει μετά ο κάτοικος της Ροδόπης να πληρώσει με τη φορολογία το έλλειμμα του ΟΑΣΑ;»